(Οκράινα)
του Petr Lutsik

Τοποθετώντας στο στόχαστρό του, την εκδυτικοποίηση και την άνευ όρων παράδοση της Ρωσίας στον καπιταλισμό, ο σεναριογράφος Petr Lutsik στην πρώτη του ταινία δημιουργεί μια αλληγορία για την κατάσταση στην χώρα του.
Τόπος της δραματικής πλοκής είναι ένα μικρό απομακρυσμένο χωριό. Η ανακάλυψη πετρελαίου στο υπέδαφος αλλάζει τους ρυθμούς της ζωής: οι κάτοικοι εξαγριώνονται επειδή η γη στην οποία ζούσαν εδώ αιώνες, πουλιέται χωρίς αυτοί να ρωτηθούν, χωρίς να δώσουν την έγκρισή τους. Ο τόπος καταστρέφεται, οι περισσότεροι κάτοικοι αποδέχονται τη μοίρα τους, και μετακομίζουν στην πόλη για να δουλέψουν στα εργοστάσια. Όμως στο χωριό, υπάρχει και μια μικρή και ανήσυχη μειοψηφία: μια ομάδα ηλικιωμένων σχηματίζει μια ομάδα αντίστασης. Αποφασισμένοι να εκδικηθούν τους υπεύθυνους για την καταστροφή του χωριού τους, ξεκινάνε ένα ταξίδι εκδίκησης.
Η ταινία είναι μια παραβολή που μπορεί να διαβαστεί με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Όμως, χωρίς αμφιβολία, στον πυρήνα της δραματικής πλοκής, ο θεατής μπορεί να βρει την αγωνία του σκηνοθέτη για τα τεκταινόμενα στην μητέρα πατρίδα. Για τον Petr Lutsik, στη Ρωσία και ανεξαρτήτως του χρόνου και των κοινωνικών συνθηκών -τσαρικό καθεστώς, κολεκτιβοποίηση, περεστρόικα-, μια υπήρξε η σταθερά: η εκμετάλλευση του αδυνάτου.
Ο πρωτότυπος ρώσικος τίτλος -Okraina- ίσως κάνει πιο σαφείς και καθαρές τις προθέσεις του σκηνοθέτη: είναι μια άμεση αναφορά στην ομότιτλη κλασική ταινία του σοβιετικού κινηματογράφου. Γυρισμένη το 1933 και σκηνοθετημένη από τον Boris Barnet, η ταινία αυτή επικεντρωνόταν στην εν εξελίξει τότε κολεκτιβοποίηση -τώρα εδώ περιγράφεται μια ιστορία από- κολεκτιβοποίησης. Και καθώς η ταινία είναι -τουλάχιστον στο πρώτο μέρος της- μια ιδιαίτερα πιστή αναπαραγωγή των αισθητικών κωδίκων του κλασικού Σοβιετικού (όπου μεταξύ άλλων χρησιμοποιείται και η μουσική από την ταινία Chapaev) οι κινηματογραφικές αναφορές χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν την άποψη του σκηνοθέτη.

Δ.Μ.

Ο Petr Lutsik δηλώνει: «Είναι όπως ο πόλεμος. Μας λένε για όλους αυτούς τους ήρωες του πολέμου, οι οποίοι έκαναν αυτό και εκείνο. Έχουν παράσημα που αποδεικνύουν τις γενναίες πράξεις τους και τα πορτραίτα τους είναι παντού -όμως πόσοι άλλοι είναι σαν και αυτούς και ίσως ακόμα γενναιότεροι και για τους οποίους κανείς δεν έχει ακούσει τίποτε; Επειδή γι' αυτούς τους ανθρώπους δεν έχει ακουστεί τίποτε, δεν σημαίνει ότι και δεν υπάρχουν.
Θεωρώ τον εαυτό μου ένα συνηθισμένο άνθρωπο, ο όποιος συμβαίνει απλώς να είναι επαγγελματίας σεναριογράφος και σκηνοθέτης. Δεν υπάρχει καμία απολύτως διαφορά ανάμεσα σε μένα και σε κάποιον που δουλεύει σε μία βιομηχανία, και κατά κανένα τρόπο δεν είμαι καλύτερος ή πιο σύνθετος ως άτομο απ' αυτόν. Έχει μέσα του τον ίδιο κόσμο ή το ίδιο χάος με μένα: είναι όπως εγώ, έχει την δικιά του "τρέλα", τον δικό του τρόπο που κοιτάζει τον κόσμο.
Γιατί διάλεξα αγρότες ως κεντρικά πρόσωπα για την ταινία μου; Ο οποιοσδήποτε σήμερα στη Ρωσία γυρίζει ταινίες για γκάνγκστερ, κατασκόπους και τραπεζίτες -όμως πιστεύω ότι αυτοί οι συνηθισμένοι άνθρωποι είναι πολύ πιο ενδιαφέροντες ως χαρακτήρες, ή πιο τρομακτικοί, από οποιονδήποτε γκάνγκστερ, και ήθελα αν δείξω ότι ακόμα υπάρχει κάτι ζωντανό στη ψυχή αυτών των ανθρώπων.
Προσπάθησα πραγματικά να κατανοήσω τι ακριβώς συμβαίνει βαθιά μέσα στη ψυχή αυτών των ανθρώπων και να δείξω ότι η αληθινή τους φύση είναι ένα συνδυασμός ευαισθησίας και οργής. Αυτή το χαρακτηριστικόητα υπήρχε πάντα. Νομίζω ότι ο Ντοστογιέφσκι πραγματικά μπέρδεψε τους πάντες σχετικά μ' αυτό το θέμα. Πραγματικά ανακάτεψε τα πάντα. Στη Ρωσία οι άνθρωποι πάντα έπαιρναν αμέσως αποφάσεις. Αν υπάρχει κάτι που πρέπει να κάνουμε, τότε ας το κάνουμε αμέσως: αν υπάρχει πόλεμος, τότε ας πολεμήσουμε και ας μην αμφιβάλλουμε για τις πράξεις μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι είναι ηλίθιοι, αλλά ότι αυτή είναι η αληθινή φύση της ζωής -και είναι γι' αυτό που υπάρχει ένα "δυνατό" χαρακτηριστικό σ' όλους τους χαρακτήρες της ταινίας μου.
Νομίζω ότι πραγματικά κτύπησα φλέβα με την ταινία μου, ότι ενόχλησα. Ακόμα και στη Ρωσία υπάρχουν άνθρωποι που ηλίθια πιστεύουν ότι όλα έχουν γίνει, ότι όλα είναι εντάξει. Ξεχνάνε ότι οι άνθρωποι είναι ακόμα ζωντανοί και ότι δεν έχουν πει ακόμα τη γνώμη τους. Φυσικά υπάρχουν οι επικεφαλείς που χωρίζουν τον κόσμο σε κατηγορίες και τα κανονίζουν τα πάντα: εσύ είσαι ο πρόεδρος, εσύ είσαι ο πρωθυπουργός ή ο τραπεζίτης και εσύ ο ιδιοκτήτης τηλεοπτικών σταθμών. Ωστόσο πέρα απ' αυτούς που αποφασίζουν για τα προηγούμενα, υπάρχουν πολλοί άλλοι οι οποίοι προς το παρόν είναι σιωπηλοί και οι οποίοι οποιαδήποτε στιγμή μπορεί να δηλώσουν : "Δεν μας ενδιαφέρει τι αποφασίζεται για μας". Αυτό το στοιχείο, αν και δεν είναι άμεσα ορατό αφού κινείται υπογείως, είναι παρόν στη Ρωσία του σήμερα -στην ταινία προσπάθησα ακριβώς να δείξω αυτούς τους ανθρώπους.
(…) Η ταινία μου ενόχλησε στην Ρωσία γιατί ασχολείται με κάτι βαθύτερο, που είναι μη -συνειδητό. Δεν είναι ασυνήθιστο κάποιος να πάρει ένα όπλο και να σκοτώσει ένα τραπεζίτη - όταν όμως απλοί αγρότες βγαίνουν και αναζητούν τους ανθρώπους που πούλησαν τη γη από την οποία ζουν τότε αυτό είναι ανησυχαστικό. Υπάρχει σ' αυτούς μια παράξενη αίσθηση αποφασιστικότητας και δύναμης.
[αποσπάσματα από συνέντευξη του σκηνοθέτη στο site World Socialist Web
της Διεθνούς Επιτροπή της 4ης Διεθνούς (17/7/ 1999). Απόδοση Δημήτρης Μπάμπας]