του Lars von Trier
(η συνέντευξη του σκηνοθέτη)

-Με την ταινία «Δαμάζοντας τα κύματα» (Breaking the Waves) θέλατε να κάνεις τις γυναίκες να κλαίνε και το κατάφερε. Τι είδους αντίδραση από το κοινό ελπίζετε ότι θα έχετε αυτή τη φορά;
-Οι «Ηλίθιοι»/ Idioterne -Dogme #2/ The Idiots είναι μια πιο πολύπλοκη, πολύ πιο παράξενη ταινία, μια ταινία που θα σε διασκεδάσει και θα σε συγκινήσει αλλά σε ενοχλήσει κιόλας. Εμπεριέχει έναν κίνδυνο γιατί «παίζει» με την έννοια του νορμάλ, του φυσιολογικού, με τον τρόπο που πρέπει και δεν πρέπει κανείς να συμπεριφέρεται.

-Στην εισαγωγή του σεναρίου γράφεται κάτι για την αποφυγή της δραματουργίας;
-Ναι, αλλά πάλι θα ήταν δύσκολο να σταματήσει κανείς να αναπνέει σε αυτή τη ζωή. Πρόκειται για μια αντίφαση στους όρους, γιατί ανεξάρτητα από την επιλογή που κάνεις, η δραματουργία παραμένει. Το ΔΟΓΜΑ΄95 περιέχει μερικούς αδύνατους και παράδοξους κανόνες, αλλά το ίδιο ισχύει και για τα θρησκευτικά δόγματα επίσης. Η ουσία των δραματουργικών μου σκέψεων είναι ότι θέλω να αποφύγω τους πιο επιφανειακούς και συνήθεις περιορισμούς, να ξεφύγω από την ακαμψία της φόρμας, αλλά την ίδια στιγμή η ταινία παραμένει ένα μέσο επικοινωνίας. Ο Τζέιμς Τζόις ήθελε επίσης να ξεφύγει από αυτή την ακαμψία, αλλά έτσι σταδιακά γίνεται δύσκολο να επικοινωνήσεις με άλλους ανθρώπους εκτός από τον εαυτό σου.

-Συγκρινόμενες με το σενάριο, μερικές σκηνές θα πρέπει να αυτοσχεδιάστηκαν, σωστά;
-Ναι. Ενθάρρυνα τους ηθοποιούς να αυτοσχεδιάσουν και δικές τους ατάκες. Συνολικά, η αρχική μου προσέγγιση ήταν σε επίπεδο «νηπιαγωγείου». «Ελάτε τώρα να δούμε τι μπορείτε να κάνετε και τι μπορείτε να νιώσετε». Και, φυσικά, όλα φτάνουν σε ένα σημείο και πρέπει να σταματήσουν, όπως πολλοί άνθρωποι αναγκάστηκαν να συνειδητοποιήσουν πριν από εμένα. Οι ηθοποιοί χρειάζονται «τουβλάκια» για να παίξουν και πραγματικά απορρίψαμε όλα τα αποσπάσματα αυτοσχεδιασμού που έγιναν χωρίς προετοιμασία. Ο αυτοσχεδιασμός χωρίς προετοιμασία είναι σαν τένις χωρίς μπάλες.

-Το να συμπεριφέρονται σαν ηλίθιοι συνέβαινε και εκτός γυρίσματος;
-Στις εβδομάδες που προηγήθηκαν των γυρισμάτων δουλέψαμε πολύ πάνω στην «ηλίθια» συμπεριφορά και οι ηθοποιοί γοητεύτηκαν από αυτό. Σταδιακά όμως άρχισαν να βαριούνται όταν δεν χρειαζόταν να συμπεριφερθούν ηλίθια. Ωστόσο, ακόμη δεν είσαι άμεσα αναμεμειγμένος, όσο περνάει ο καιρός αρχίζεις να συνηθίζεις αυτή τη συμπεριφορά. Σε αντίθεση με τον πρώτο καιρό, όπου ήταν πολύ ενοχλητικό να τρέχουν τα σάλια κάποιου στο παντελόνι σου. Το κομμάτι αυτό (της συμπεριφοράς ηλιθίων/ σπαστικών) τελικά λειτούργησε πολύ φυσικά, όπως και οι γυμνές σκηνές που είχαμε πολλές. Ένα πρωί χαιρέτησα τους ηθοποιούς γυμνός και επέμενα ότι εκείνη ήταν μια μέρα «γύμνιας». Όχι, δεν είχαμε προβλήματα με το γυμνό.

-Είπατε κάποτε ότι θα προτιμούσατε να συνδιαλέγεστε με τους ηθοποιούς όσο λιγότερο γίνεται, γιατί στην αντίθετη περίπτωση επιμένουν να γίνεστε ο προσωπικός τους ψυχολόγος. Και τώρα τι κάνετε;
-Μόνο ένας ανόητος δεν φοβάται τους ηθοποιούς. Αλλά, δεν μπορείς να τους νικήσεις και αν δεν μπορείς να τους νικήσεις πήγαινε μαζί τους, όπως λένε (κατά το ελληνικό «χέρι που δεν μπορείς να δαγκώσεις, φίλησε το»). Καθώς μεγαλώνω, με ενδιαφέρει περισσότερο αυτό το κομμάτι της δουλειάς.

-Το θέμα της ηλιθιότητας και του να συμπεριφέρεσαι σαν σπαστικό συμβάδισε τελικά με την επιθυμία να χάσετε τον έλεγχο;
-Ναι, αυτή ήταν η πρόθεση μου, αλλά τελικά η ταινία αντικρούει τον εαυτό της, αφού η παρέα δεν τα καταφέρνει. Ίσως να λειτουργεί αυτό μόνο για την πρωταγωνίστρια, την Κάρεν και αυτό μπορεί να είναι και το «ηθικό δίδαγμα» της ταινίας. Οι ταινίες μου έχουν γίνει πολύ ηθικές τελευταία.

-Και το ηθικό δίδαγμα είναι…
-Το δίδαγμα είναι ότι μπορεί να εξασκείς μια πρακτική –την πρακτική της ηλιθιότητας ή του ΔΟΓΜΑΤΟΣ -ως τη Δευτέρα Παρουσία, χωρίς να καταφέρεις τίποτα, εκτός και αν πραγματικά έχεις μια βαθιά και παθιασμένη επιθυμία και ανάγκη να το κάνεις. Η Κάρεν ανακαλύπτει ότι χρειάζεται την τεχνική αυτή και ως εκ τούτο αλλάζει η ζωή της. Η ηλιθιότητα είναι σαν την ύπνωση ή την εκσπερμάτωση: εάν τη θέλεις, δεν μπορείς να την έχεις και αν δεν τη θέλεις μπορείς.

-Γίνατε περισσότερο ηλίθιος κάνοντας αυτή την ταινία;
-Δεν νομίζω ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατό. Μάλλον είναι κάτι σαν την προσωπική μου θεραπεία: κάθομαι και βγάζω τα εσώψυχά μου, τη θλίψη μου χρόνο με τον χρόνο, φτιάχνοντας τη μια αγριότητα μετά την άλλη σχετικά με τη μητέρα μου και τον τρόπο που με απογοήτευσε. Αλλά όλα αυτά δεν με κάνουν λιγότερο φοβισμένο.

[απόσπασματα από συνέντευξη στον Peter Øvig Knudsen που δημοσιεύτηκε στο dogme95.dk, ελληνική μετάφραση εφ. Επενδύτης, Σάββατο 13 – Κυριακή 14 Μαρτίου 1999]