του Luis Buñuel
κείμενο του Βασίλη Ραφαηλίδη
To 1928, ένας Ανδαλουσιανός σκύλος γνωρίζει στον Μπουνιουέλ/ Luis Buñuel το σουρεαλισμό, κι από τότε τα φαντάσματα του υποσυνείδητου θρονιάζονται για τα καλά στο μεγαλειώδες μπουνιουελικό σύμπαν. Η ωραία της ημέρας, βασισμένη σ' ένα μάλλον κακό μυθιστόρημα του ακαδημαϊκού Ζοζέφ Κεσέλ/ Joseph Kessel, στα χέρια του Ισπανού γερό-μάγου μεταμορφώνεται σ' ένα υπέρκομψο σουρεαλιστικό ποίημα, γραμμένο με την ίδια ονειρική μελάνη με την οποία ο Μαρκήσιος ντε Σαντ πιτσιλούσε κάποτε τα δικά του αστικοχριστιανικά φαντάσματα στη Φιλοσοφία τον μπουντουάρ.
Δε νομίζουμε πως γυρίστηκε ποτέ άλλη ταινία που να παραστατικοποιεί με τέτοια ενάργεια τη δυσπερίγραπτη και ασαφή έννοια του υποσυνείδητου. Τούτο το σαδομαζοχιστικό ποιητικό ντελίριουμ, το κρατημένο με απίστευτη μαεστρία στα όρια του χυδαίου και του μεγαλειώδους δεν είναι παρά ένα συναρπαστικό παιχνίδι με τα λιμπιντικά όνειρα που συνωθούνται στον εγκέφαλο μιας «καθωσπρέπει» αστής (Κατρίν Ντενέβ/ Catherine Deneuve) και που' ο «μαιευτήρας» Μπουνιουέλ τα τραβάει, σαρκάζοντας, απ' τη σκοτεινιά του αστικού πουριτανισμού για να τα βγάλει περίπατο στον καθαρό αέρα της λευτεριάς, δηλαδή σ' ένα χώρο παντελώς άγνωστο στη θεσμοποιημένη αστική συμβατικότητα, την εδραιωμένη από την τρομοκρατία μιας θρησκείας ολικά αντιερωτικής, συνεπώς και απάνθρωπης, που είναι ο χριστιανισμός.
Η ηρωίδα μας, η Σεβερίν, είναι ένα πλάσμα εύθραυστο και αέρινο, που έχει δεχθεί μια απολύτως στρεβλωτική της προσωπικότητας της αγωγή και που, τώρα, είναι αξιοπρεπέστατη σύζυγος ενός αστού. Στο περιβάλλον της, οι «αρετές» είναι απολύτως αποστειρωμένες και η λυτρωτική χαρά αυτού που οι στερημένοι ονομάζουν «αμαρτία» δεν μπορεί να λειτουργήσει παρά στο χώρο του ονείρου: όσο πιο «ενάρετος» είναι κανείς τόσο πιο οργιώδη γίνονται τα όνειρα του.
Ο Μπουνιουέλ γλεντάει αφάνταστα, κάνοντας να πιαστούν πάνω στη ζελατίνα της ταινίας του τα σεξουαλικά φαντάσματα της ενάρετης Σεβερίν. Ωστόσο, μετράει πάρα πολύ προσεκτικά τη δόση της ειρωνείας του. Στο βάθος, συμπαθεί τούτο το δύστυχο πλάσμα που δε θα γνωρίσει ποτέ στην πραγματικότητα τη χαρά της μεγάλης ερωτικής θυσίας στη μάνα φύση.
Η Σεβερίν δεν είναι παρά το προσωποποιημένο σύμβολο της αποξένωσης απ' την ίδια μας τη φύση — μιας αποξένωσης που τελείται μεθοδικά και σιωπηλά μέσα απ' τους καταπιεστικούς θεσμικούς μηχανισμούς που μετέτρεψαν την ερωτική χαρά σε «αμαρτία», για να μπορεί έτσι η εξουσία να ασκείται κατευθείαν πάνω στο μεγαλειώδες ένστικτο της ζωής — και να καταστρέψει στη ρίζα της τη ζωή.
(δημοσιεύτηκε στην εφ. Το Βήμα», 16-10-1979)
