(Η μητέρα μου)
του Nanni Moretti
(ένα κείμενο του Θόδωρου Σούμα)

Ξαναείδα την Μητέρα μου, του Νάνι Μορέτι /Nanni Moretti, και μου άρεσε ιδιαίτερα για την επιτυχή ισορροπία της συγκίνησης, του δράματος από τη μια και του χιούμορ από την άλλη, την ισορροπία του συναισθήματος και βιώματος με τη λογική ανάλυση (π.χ. τις σκηνές με θέμα τα κινηματογραφικά γυρίσματα). Πρόκειται για άλλη μια ωραία ταινία του σημαντικότερου σήμερα εν ενεργεία Ιταλού σκηνοθέτη -μαζί με τον Πάολο Σορεντίνο-, με θέματά της τη σχέση του ανθρώπου με τη μητέρα του, τη ζωή και την τέχνη, εν προκειμένω το σινεμά. Ξέρουμε πως η μυθοπλασία του Μορέτι περιέχει αυτοβιογραφικά στοιχεία που προέκυψαν από τη θανατηφόρο ασθένεια της αγαπημένης του μητέρας, μιας ηλικιωμένης φιλολόγου, και το αναπόφευκτο τέλος της...
Στην τρυφερή, γλυκόπικρη και πολύ ανθρώπινη, τελευταία ταινία του, που τη γύρισε το 2014, ο Νάνι Μορέτι πραγματεύεται τη σχέση μιας διαζευγμένης σκηνοθέτιδος του κινηματογράφου (Μαργκερίτα Μπάι) με την άρρωστη κι ετοιμοθάνατη μητέρα της, με την ταινία που γυρίζει με έναν ιταλοαμερικανό σταρ (Τορτούρο) και με τα μέλη της οικογένειάς της, τον αδελφό της (Μορέτι) και την κόρη της. Η σκηνοθέτις -η οποία είναι εμφανώς το alter ego του Μορέτι- δυσκολεύεται να διαχειριστεί τη μη αντιστρέψιμη αρρώστια και τον επικείμενο θάνατο της αγαπημένης της μητέρας, μα και τα καλλιτεχνικά και σκηνοθετικά της ερωτήματα και προβλήματα (τι είδους σινεμά οφείλει να κάνει και πώς), ιδιαίτερα τη δύσκολη συνεργασία της με τον ιδιόμορφο κι ιδιότροπο, ιταλοαμερικανό σταρ. Η συνεννόησή της με τους τεχνικούς και τους ηθοποιούς κατακλύζεται από διαφωνίες, δυσχέρειες, ερωτηματικά και καυγάδες. Ο Μορέτι συνθέτει ένα φιλμ που ισορροπεί εύστοχα μεταξύ δράματος και χιούμορ, μεταξύ της θλίψης για την ανθρώπινη απώλεια και του κωμικού στοιχείου. Παρεμβάλλει στη δράση σκηνές που αποτελούν ονειροπολήσεις, αναμνήσεις ή εφιάλτες της ηρωίδας.
Η ηρωίδα ταλανίζεται ανάμεσα στα προσωπικά θέλω της και τη συμβίωση με το επαγγελματικό και οικογενειακό περιβάλλον. Το σύνολο καθορίζεται από την εργασία των προσώπων στον κινηματογράφο, από την κινηματογραφική και σκηνοθετική πράξη, μιας και πρόκειται για μια ταινία (αυτήν που γυρίζει η σκηνοθέτις ηρωίδα της ιστορίας) μέσα στην ταινία, την οποία φιλμάρει ο Μορέτι. Η σκηνοθέτις γυρίζει ένα κοινωνικοπολιτικό φιλμ -αμφιβόλου πρωτοτυπίας- σχετικά με ένα νέο αφεντικό που αγοράζει μια χρεοκοπημένη εργοστασιακή επιχείρηση και για να την ξαναλειτουργήσει, κάνει απολύσεις. Οι εργαζόμενοι αντιδρούν, απεργούν και καταλαμβάνουν το εργοστάσιο...
Η ισορροπία μεταξύ δραματικού και κωμικού στοιχείου είναι λεπτή κι εύθραστη, μα ο σκηνοθέτης κατορθώνει να τη διατηρεί. Το Mia madre καταφέρνει να παραμένει πάντοτε διακριτικό, απλό, ευγενικό, μα και συναισθηματικό, χαμηλότονα δραματικό και τρυφερό...

Θόδωρος Σούμας