(Σημαδεμένες καρδιές)
του Radu Jude

Η ταινία εποχής του Ρουμάνου σκηνοθέτη Radu Jude (Happiest Girl in the World, Everybody in Our Family) είναι μια αλλαγή στο ύφος και το θέμα για τον σκηνοθέτη, αλλά όχι και στο τελικό αποτέλεσμα που είναι, όπως και στο παρελθόν του, εντυπωσιακό στις επιτεύξεις.
Ο σκηνοθέτης εγκαταλείποντας το είδος του βαλκανικού γουέστερν (Aferim!), επιλέγει αυτή τη φορά τη φόρμα μιας βιογραφικής ταινίας. Το κεντρικό πρόσωπο, του οποίου τη ζωή αφηγείται, είναι ο Max Blecher, ένας εβραϊκής καταγωγής Ρουμάνος συγγραφέας -και τα χρόνια της ζωής του στα οποία επικεντρώνεται είναι η νοσηλεία του στο σανατόριο. Ο Max Blecher –το ρόλο υποδύεται ο Lucian Rus - έπασχε από μια μοιραία στην κατάληξη της ασθένεια των καιρών του, τη φυματίωση –και πιο συγκεκριμένα την όχι ιδιαίτερα γνωστή εκδοχή της, την νόσο του Pott. Καθηλωμένος στο κρεβάτι του νοσοκομείου, ο νεαρός συγγραφέας ζει τη νεότητα του, αλλά και τη δημιουργικότητα του, κλεισμένος μέσα στο περιορισμένο χώρο ενός σανατορίου. Σύντροφοί του στη νεανική ζωή (…και στις κραιπάλες της), οι άλλοι ασθενείς. Καθώς όμως η ασθένεια δεν υποχωρεί, ο νεαρός ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με τα πεπρωμένα του…
Ο Radu Jude χρησιμοποιεί ένα ιδιαίτερο φορμά, αυτό του κλασικού σινεμά, και αυτή του η επιλογή συνδέεται μάλλον με τον ιστορικό χρόνο που η αφήγηση διαδραματίζεται: βρισκόμαστε σε ταραγμένους καιρούς, λίγο πριν την έκρηξη του Β! Παγκοσμίου Πολέμου. Η διαρκής παρουσία στην ηχητική μπάντα της ελαφριάς μουσικής της εποχής είναι μια επιπλέον διαρκής υπενθύμισης για τον ιστορικό χρόνο. Όπως είναι αναμενόμενο, τόσο λόγω της προσωπικότητας του ήρωα, όσο και εξαιτίας της εποχής, ένα μέρος δράσης αφιερώνεται στους καιρούς και τις αναταραχές τους: ο αντισημιτισμός, η άνοδος της φασιστικής –ναζιστικής Σιδηράς Φρουράς, η πάλη των ιδεών.
 Όμως η βαρύτητα και η εστίαση δίνεται στη νεανική ζωή, μέσα στον τόσο αταίριαστο χώρο του σανατορίου, ενός «προαναχωρητικού» τόπου, λίγο πριν ξεκινήσει το τελευταίο ταξίδι. Επεισόδια, λοιπόν, της νοσηλείας εναλλάσσονται με σκηνές από ένα ιδιαίτερο βίο της νεότητας -φλερτ, γλέντια, εκδρομές στη θάλασσα. Οι στιγμές της χαράς, αλλά και οι στιγμές της μοναξιάς και του πόνου. Ό,τι όμως είναι ιδιαίτερο στα προηγούμενα είναι η διαρκής καθήλωση του ήρωα στο κρεβάτι –και η δύναμη και η αποφασιστικότητά του να ζήσει τη ζωή του. Και αυτό σημαίνει ότι το πρόσωπο του κεντρικού χαρακτήρα ποτέ δεν γίνεται ένας εκφραστικός τόπος για την υποκριτική του ηθοποιού: είναι η φωνή και το καθηλωμένο σώμα του ο τόπος έκφρασής του –και αυτό συνιστά αδιαμφισβήτητα τη μέγιστη ιδιαιτερότητα στη φόρμα της ταινίας.
«Αυτό το μέρος είναι σαν ναρκωτικό. Μπαίνει στο αίμα σου»: Ενδιάμεσα των επεισοδίων της αφήγησης, οι στοχασμοί του ήρωα: είναι αμυδρές αντανακλάσεις των όσων ζει, αναστοχασμοί και συναισθήματα, απόηχοι της εμπειρίας. Αναφορές στο χώρο της φιλοσοφίας –ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Πλάτων-, αλλά και σε στοχαστές σύγχρονούς του, όπως ο Emile Cioran(Εμίλ Σιοράν) και ο Rudolf Carnap (Ρούντολφ Κάρναπ), διαπλέκονται με τις εντάσεις και τα πάθη της νεανικής ζωής. Ένας πρωτότυπος συνδυασμός.
Γεμάτη ενέργεια, χιούμορ, ευθυμία, η ταινία στέκεται μακριά από τα αρχέτυπα του είδους: αυτά, δηλαδή, του μελαγχολικού και βασανισμένου διανοούμενου που βιώνει με στωικότητα και θλίψη το γολγοθά του. Ωστόσο, είναι η σκιά αυτής της μοιραίας ασθένειας που σιγά –σιγά γίνεται ογκώδης: ο γοργός αφηγηματικός ρυθμός με τα επεισόδια της νεανικής ζωής, διακόπτεται από αφηγηματικά στάσιμα. Και η μελαγχολία του τέλους χρωματίζει όποια εικόνα ευθυμίας διατηρήθηκε στη μνήμη του θεατή…
 
Δημήτρης Μπάμπας