(Θάνατος στο Σαράγιεβο)
του Danis Tanović

1914. Σαράγιεβο. Η πόλη απ' όπου ξεκίνησε το Α! Παγκόσμιος Πόλεμος. Το εναρκτήριο επεισόδιο: η δολοφονία του αυστριακού Αρχιδούκα Φερδινάνδου κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης του στην πόλη. Τώρα 100 χρόνια μετά το γεγονός, η πόλη θυμάται το ιστορικό της παρελθόν. Οι εκδηλώσεις φέρνουν έναν πλήθος ξένων επισκεπτών στην πόλη και τηλεοπτικά αφιερώματα διοργανώνονται. Κέντρο όλων ένα ξενοδοχείο. Και περιστατικό που πυροδοτεί την αφήγηση και δημιουργεί τις δραματικές εντάσεις η επικείμενη απεργία του προσωπικού του ξενοδοχείου, που απειλεί να τινάξει στον αέρα τα πάντα.
Τα σαλόνια και τα δωμάτια, η κουζίνα και τα πλυντήρια, τα γραφεία και οι διάδρομοι, το υπόγειο καζίνο, το πάρκινγκ, η ταράτσα όπου ένα τηλεοπτικό συνεργείο αναμεταδίδει ένα αφιέρωμα στα γεγονότα του παρελθόντος. Η αφήγηση παρακολουθεί μια ομάδα προσώπων -εργαζόμενων φιλοξενούμενων αλλά και επισκεπτών- που κινούνται μέσα σ' αυτόν τον περιορισμένο χώρο και καταγράφει τις εντάσεις. Ο σκηνοθέτης σχεδιάζει μια πινακοθήκη χαρακτήρων και εστιάζει στις αφηγηματικές τους διαδρομές όταν αυτές τέμνονται, στις μεταξύ τους σχέσεις. Όπως είναι προφανές, η θέση του καθενός μέσα στον χώρο του ξενοδοχείου, αλλά και οι διαδρομές που διανύει μέσα σ' αυτόν, προσδιορίζει, κατά κάποιο τρόπο όχι μόνο την ταξική του θέση, αλλά και τη βαρύτητα που έχει σαν πρόσωπο στη δραματική πλοκή.
Το σχήμα του ξενοδοχείου χρησιμοποιείται για να περιγράψει όχι τόσο μια ταξική κοινωνική δομή, αλλά ένα καθεστώς αναγκαστικής συνύπαρξης, μια κατάσταση όπου η συνύπαρξη των διαφορετικών πυροδοτεί εντάσεις. Και αυτό είναι ακριβώς που συμβαίνει καθώς η αφήγηση προχωρά. Στην κορύφωσή της, η αίσθηση του τραγικού, δηλαδή ότι το κακό είναι αναπόφευκτο να συμβεί ξανά, επικαλύπτει με μια αίσθηση ματαιότητας και αναπόδραστου ό,τι έχει συμβεί. Εδώ είναι Βαλκάνια: ο ιστορικός χρόνος δεν προχωρά γραμμικά, αλλά κυκλικά. Και η ιστορία είναι καταδικασμένη να επαναλαμβάνεται -όχι ως κωμωδία-, αλλά πάντα ως τραγωδία. Είτε συλλογική, είτε ατομική...

Δημήτρης Μπάμπας