(Καθρέφτης )
του Andrei Tarkovsky
(η κριτική του Σωτήρη Ζήκου)
Τις προάλλες είδα, μετά από κάποια χρόνια, (δεν λέω «ξαναείδα») τον Καθρέφτη του Ταρκόφσκι σε κινηματογραφική αίθουσα. Δεν έπεφτε καρφίτσα στο Βακούρα, κυρίως από νεαρόκοσμο...
Πολλές ταινίες παγιδευμένες σε μία... μαγική/μαγευτική φούσκα: Έγχρωμες σκηνές στη εξοχή που πηγαινοέρχονται στο χωρόχρονο, πριν τον πόλεμο και μετά τον πόλεμο με το ίδιο πρόσωπο να έχει η μητέρα και η γυναίκα του αφηγητή ο οποίος ομιλεί πάντα εκτός πεδίου. Ασπρόμαυρες σκηνές, με μία δεσπόζουσα: τη μητέρα νέα να κινείται ανήσυχη στο τυπογραφείο όπου εργαζόταν κάποτε και τώρα είναι παρούσα, ζωντανή στα μάτια του αφηγητή, όπως και στα δικά μας. Και ανάμεσά τους θραύσματα ασπρόμαυρων κινηματογραφικών επικαίρων από τον πόλεμο που λειτουργούν συγκολλητικά στα μέρη της ταινίας... που έχει μάλλον δομή σφαιρική: ο πυρήνας της ανάπτυξής της βρίσκεται στο κέντρο της και όχι στη γραμμική φιλμική αρχή της. Αλλά επειδή αυτή η σφαίρα είναι και διάφανη και διαυγής την είπα φούσκα, μαγική/μαγευτική φούσκα.
Σκέφτηκα ότι ο Ταρκόφσκι έκανε αυτήν την τανία για "διορθώσει" το "Λάθος" να αναλάβει να φτιάξει το Σολάρις, ταινία την οποία του την παρήγγηλε το καθεστώς ως σοβιετική απάντηση στο 2001 Η Οδύσσεια του Διαστήματος του Κιούμπρικ, στα πλαίσιο του γνωστού (ψυχροπολεμικού) ανταγωνισμού Δύσης και ΕΣΣΔ για την κατάκτηση του διαστήματος και σε επίπεδο Αφηγήματος. Νομίζω ότι Ταρκόφσκι "απαντά" στο 2001 Η Οδύσσεια του Διαστήματος με τον Καθρέφτη σαν να λέει: "Αν υπάρχει κάποιο άπειρο που είναι απείρως πιο σημαντικό για τον άνθρωπο, που ήταν πάντα και θα είναι πάντα, αυτό δεν είναι το άπειρο του διαστήματος αλλά το άπειρο των αναμνήσεων και των ονείρων που κατακλύζει με εικόνες/ πόθους/ νοσταλγία τον άνθρωπο καθώς εκρήγνυται από μια πυρηνική εικόνα και διαστέλλεται σαν μικρό σύμπαν μέσα στην ψυχή του".
Η απόλυτα αυτο-αναφορική ταινία στα Παιδικά Χρόνια του Αντρέι (Ταρκόφσκι) που -ω του θαύματος!- ανακαλύπτω και πάλι βλέποντας την, ότι ανακαλούνται συνειρμικά εικόνες/αναμνήσεις και θρύψαλα από τη δική μου ζωή και μαζί με μένα φαντάζομαι και χιλιάδες άλλοι -σαν να προερχόμαστε από την ίδια μήτρα... Ονείρου!
Σωτήρης Ζήκος
