(Η τρύπα)
του Michelangelo Frammartino
(σχόλιο του Θωμά Λιναρά)

Ο Μικελάντζελο Φραμαρτίνο (παλιός φεστιβαλικός γνώριμος), αρχίζει την Τρύπα του με επίκαιρα της εποχής του εξήντα σχετικά με το ψηλότερο κτίριο (τότε) της Ευρώπης, τον πύργο Pirelli στο Μιλάνο. Στο τέλος της ταινίας η κάμερα έχει κατεβεί στα 687 μέτρα, στον πάτο του τρίτου βαθύτερου σπηλαίου του κόσμου -την εποχή εκείνη: πρόκειται για την abisso del Bifurto, στην περιοχή του Δήμου της Cerchiara, στο εθνικό πάρκο του Pollino, στην ορεινή ενδοχώρα της Καλαβρίας. Ο Ιταλός σκηνοθέτης αναπαριστά κινηματογραφικά στο σήμερα, εκείνη την παλιά σπηλαιολογική αποστολή που επιχείρησε την πρώτη κατάβαση, μεταφέροντάς μας με το έργο του στον ίδιο χωροχρόνο, σαν να είναι γυρισμένο στις αρχές του 60· και χωρίς βέβαια να τίθεται θέμα περί ταινίας εποχής. Απίθανο; Όχι και τόσο, καθώς ο τρόπος ζωής (κτηνοτροφία) σ’ αυτές τις απομονωμένες ορεινές ζώνες (μοναδικού φυσικού κάλλους) της Καλαβρίας, όσο κι αν ακούγεται παράλογο, ελάχιστα έχουν αλλάξει από τότε έως και σήμερα. Αυτή η χωροχρονική μετάβαση-μετάθεση στην οποία το τώρα συναντά (κινηματογραφική μαγγανεία) το άλλοτε, είναι το ένα επίτευγμα αυτής της αταξινόμητης (κυριολεκτικά) ταινίας, που υπεκφεύγει από κάθε είδος· το άλλο είναι φυσικά η κατάβαση μέχρι τα 687 μέτρα βάθος, που ο θεατής παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα.