του Νίκου Ζιώγα

Φωτιά. Ρυτιδιασμένα χέρια. Ένα αναμμένο κερί . Όψεις της ορεινής Ελλάδας. Ήπειρος. Θεσπρωτία. Γιρομέρι. Ένα ηπειρώτικο τραγούδι. Σ’ ένα καφενείο ένας κλαρινιτζής και η κομπανία του τραγουδούν. Μια γιαγιά και ο εγγονός της κάθονται σ’ ένα τάφο.
Στα σημεία επαφής των ζωντανών με τους αγαπημένους τους νεκρούς διαδραματίζεται το ντοκιμαντέρ του Νίκου Ζιώγα: στα εγκαταλελειμμένα από νέους χωριά της ελληνικής υπαίθρου, αλλοτινούς τόπους κατοικίας των αποδημησάντων, στα νεκροταφεία τους, δηλαδή τους τωρινούς τους τόπους κατοικίας (;), στα θρηνητικά παραδοσιακά τραγούδια, τα (ηπειρώτικα) μοιρολόγια, στα έθιμα απόδοσης τιμών στους αποδημήσαντες, τέλος στην ίδια τη μνήμη των ζωντανών που παλεύει να συγκρατήσει τις αγαπημένες ψυχές πριν χαθούν στα χωνευτήρια του χρόνου και της λήθης. Μικρά πορτραίτα -σκίτσα των κατοίκων του χωριού καθώς μιλούν για τη σχέση με το θάνατο, στιγμιότυπα από τις τελετουργίες μνήμης, οι τελετές του ορθόδοξου Πάσχα –ο επιτάφιος θρήνος και η Ανάσταση- οι σχετικές με τους νεκρούς.
Ο σκηνοθέτης επιλέγει το ασπρόμαυρο και αυτή επιλογή καθαρίζει τις εικόνες από κάθε ζωτικότητα: η λαμπρότητα και η ένταση των χρωμάτων, η ποικιλότητά τους, οι αναμείξεις τους απουσιάζουν. Εξαίρεση στα προηγούμενα τα ένθετα έγχρωμα αλλά και ασπρόμαυρα στιγμιότυπα από γλέντια του χωριού –γυρισμένα σε βίντεο ή φιλμ- που υπενθυμίζουν μια αλλοτινή ζωή: αυτή που έζησαν οι αγαπημένοι νεκροί. Οι ασπρόμαυρες εικόνες της φύσης αλλά και των προσώπων, αλλά και η υποβλητική μουσική, τόσο η παραδοσιακή όσο και αυτή του Κωσταντή Παπακωνσταντίνου, ωθούν την ταινία στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου: οι εικόνες αυτού του ντοκιμαντέρ είναι ένα φιλόξενος τόπος για τις ψυχές των αγαπημένων. Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο λόγω των προηγουμένων…
Η αφιέρωση της ταινίας στον «αγαπημένο παππού», η φωνή στην αρχή, όπου ένας ηλικιωμένος προσκαλεί τον εγγονό του, και η φωνή στο τέλος, του σκηνοθέτη(;), μια απάντηση στην πρόσκληση της αρχής, αλλά κυρίως η δραματική κορύφωση – η καταγραφή του «γλεντιού»- μνημόσυνου στο νεκροταφείο τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, κάνουν τη ταινία ένα είδος κινηματογραφικού μνημόσυνου στις αγαπημένες ψυχές. Όχι μόνο όσων βλέπουμε στην οθόνη, αλλά και των υπολοίπων, όλων όσων παρακολουθούμε την ταινία…

Δημήτρης Μπάμπας